Η παρούσα αναφορά αφορά την επιστημονική παρακολούθηση των αναπαραγωγικών πληθυσμών, της χρήσης των ενδιαιτημάτων διατροφής και της φαινολογίας των ειδώνστόχων υδρόβιων πουλιών για το έτος 2021 στο πλαίσιο της δράσης D1 του έργου LIFE Prespa Waterbirds. Το 2021 υπήρξε, όπως και το 2020, το 2019 και το 2017, μια εξαιρετικά ξηρή χρονιά. Η μέγιστη στάθμη της λίμνης Μικρή Πρέσπα κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2021 ήταν 853,84, δηλαδή σχεδόν στα ίδια επίπεδα με αυτήν του 2020. Αυτό είχε ως συνέπεια οι πλημμυρισμένες από ρηχά νερά εκτάσεις στις παρυφές της λίμνης να κυμαίνονται κάτω από το 5%, δηλαδή ακριβώς όπως και το 2020, χαμηλότερα από το π. 10-15% του 2019, και φυσικά πολύ χαμηλότερα σε σύγκριση με το π. 25% του 2017 και το 50-60% του 2018. Ο μεγάλος καλαμιώνας στην περιοχή Κρήνας-Αγίου Αχιλλείου που σταθερά φιλοξενεί τα τελευταία χρόνια το μεγαλύτερο ποσοστό των φωλιών λαγγόνων και ερωδιών δεν χρησιμοποιήθηκε το 2021 για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, λόγω της χαμηλής στάθμης της λίμνης. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια οι ερωδιοί και οι λαγγόνες να αναζητήσουν κατάλληλους χώρους για φώλιασμα σε άλλες θέσεις στην περιφέρεια του καλαμιώνα και πάνω στις νησίδες φωλιάσματος των πελεκάνων. Το 2021 καταγράφηκαν επτά περιστατικά πυρκαγιάς στον υγρότοπο με αποτέλεσμα να καούν 709 στρέμματα καλαμιώνα. Οι πυρκαγιές αυτές δεν επηρέασαν τις αποικίες των ειδών-στόχων του έργου, εξαιτίας της εντατικής διαχείρισης της βλάστησης στο βόρειο τμήμα της λίμνης, όπου η αντιπυρική ζώνη που δημιουργήθηκε στην περιοχή της Οπάγιας εμπόδισε την εξάπλωση της φωτιάς προς αποικία αργυροτσικνιάδων εκεί κοντά. Τον χειμώνα και την άνοιξη του 2021 καταγράφηκαν μαζικοί θάνατοι αργυροπελεκάνων σε αρκετούς υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας που προκλήθηκαν από τη γρίπη των πτηνών, σύμφωνα με εργαστηριακές αναλύσεις. Μέχρι τις αρχές Απριλίου οπότε και υποχώρησε το φαινόμενο εντοπίστηκαν συνολικά 183 νεκροί αργυροπελεκάνοι, με τον μεγαλύτερο αριθμό (73) να καταγράφεται στη Μικρή Πρέσπα. Οι πρώτοι αργυροπελεκάνοι παρατηρήθηκαν στην Πρέσπα στις 2/1/21 και λίγες μέρες μετά έγινε η απόθεση των πρώτων αυγών, σηματοδοτώντας την πιο ενωρίς έναρξη αναπαραγωγής στην Πρέσπα για τους αργυροπελεκάνους. Μια ισχυρή κακοκαιρία στα τέλη Μαρτίου είχε τις πιο σημαντικές επιπτώσεις σε εγκαταλείψεις φωλιών και νεκρούς νεοσσούς. Kατά το 2021 είχαμε 1370 αναπαραγωγικά ζεύγη αργυροπελεκάνου, ενώ η αναπαραγωγική επιτυχία εκτιμήθηκε σε 0.79 νεαρά ανά ζευγάρι, μια ικανοποιητική τιμή συγκριτικά με τα τελευταία χρόνια. Στις 5/3/21 παρατηρήθηκαν οι πρώτοι 10 ροδοπελεκάνοι. Ο συνολικός αριθμός φωλιών ροδοπελεκάνων για το 2021 εκτιμήθηκε σε 841, και η αναπαραγωγική επιτυχία του ροδοπελεκάνου υπολογίστηκε σε 1 νεαρό ανά ζευγάρι. Για μια ακόμη χρονιά καταγράφηκε πολύ μεγάλη διάσπαση της μικτής αποικίας λαγγόνωνερωδιών με κύριο χαρακτηριστικό αυτής της πολυδιάσπασης και ενδεικτικό της έλλειψης κατάλληλων θέσεων φωλιάσματος στον καλαμιώνα την εγκατάσταση του 47% του πληθυσμού της λαγγόνας και του 17% του λευκοτσικνιά πάνω στις νησίδες φωλιάσματος των πελεκάνων στην περιοχή Κρήνας-Αγίου Αχιλλείου. Το 2021 εντοπίστηκαν συνολικά δώδεκα διακριτές συναθροίσεις λαγγόνων-ερωδιών, εκ των οποίων οι δύο αποτελούνταν από πολλές μικρότερες. Συνολικά σε όλες τις συναθροίσεις μετρήθηκαν 2132 φωλιές λαγγόνας, 107 φ. αργυροτσικνιά, 149 φ. λευκοτσικνιά, 222 φ. νυχτοκόρακα, 74 φ. κρυπτοτσικνιά, ενώ δεν εντοπίστηκε καμιά φωλιά χαλκόκοτας. Η αναπαραγωγική επιτυχία του αργυροτσικνιά εκτιμήθηκε το 2021 σε 2.15 νεαρά ανά ζευγάρι, δηλαδή ελαφρώς υψηλότερα από του 2020. Κατά τη διάρκεια της προ-αναπαραγωγικής και αναπαραγωγικής περιόδου στο βόρειο τμήμα της Μικρής Πρέσπας ήταν παρόντα τουλάχιστον 14 διαφορετικά άτομα βαλτόπαπιας ενώ ο πιθανός αριθμός ζευγών που επιχείρησαν αναπαραγωγή εκτιμούμε ότι κυμάνθηκε από 7-8 ζεύγη. Όσον αφορά την παρακολούθηση των τόπων διατροφής, δεδομένης της χαμηλής στάθμης της λίμνης, οι κατάλληλες για διατροφή των ειδών-στόχων εκτάσεις ήταν εξαιρετικά περιορισμένες. Ο συνολικός αριθμός ειδών που παρατηρήθηκαν στις περιοχές δειγματοληψίας το 2021 (12 είδη) ήταν πολύ χαμηλός, στα επίπεδα του 2020 και 2019, ενώ η συνολική αφθονία όλων των ειδών πουλιών το 2021 ήταν μεν υψηλότερη από τα έτη 2017, 2019, και 2020, αλλά αυτό οφείλεται κυρίως στην παρουσία μεγάλων αριθμών χηνών σε στεγνά λιβάδια μέχρι τα μέσα Μαΐου. Τα περισσότερα είδη και η υψηλότερη αφθονία των ειδών στόχων παρατηρήθηκαν όχι στις περιοχές του βόρειου τμήματος της λίμνης όπως συνέβη το 2018, οπότε υπήρχε επαρκής πλημμυρισμός αλλά, όπως και το 2019 και το 2020, στις περιοχές στενών σε πλάτος καλαμιώνων βόρεια και νότια από το λόφο του Καλέ. Οι δειγματοληπτικές επιφάνειες που συγκέντρωναν την συντριπτική πλειονότητα των πουλιών είχαν υποστεί διαχείριση μέσα στο τρέχον έτος ή παλιότερα, με κόψιμο, βόσκηση ή φωτιά ή συνδυασμό τους, ενώ η νέα δειγματοληπτική επιφάνεια που προστέθηκε δίπλα στις εκβολές του ρέματος Λευκώνα είχε εντυπωσιακά υψηλό αριθμό πουλιών, κυρίως ερωδιών, γεγονός που δείχνει ότι η διαχείριση που πραγματοποιήθηκε πέτυχε το στόχο της όσον αφορά τα πουλιά. Τέλος, γίνεται μια συνοπτική παράθεση των συμπερασμάτων για το τρέχον έτος, καθώς επίσης επιχειρείται μια σύντομη σύνθεση και αξιολόγηση του συνόλου των αποτελεσμάτων του έργου ως προς τα υδρόβια πουλιά-στόχους
Δράση D1: Επιστημονική παρακολούθηση των δεικτών βιοποικιλότητας για το 2021 – Υδρόβια πουλιά