Δράση D1: Επιστημονική παρακολούθηση των δεικτών βιοποικιλότητας για το 2020 - Υδρόβια πουλιά

Η παρούσα αναφορά αφορά την επιστημονική παρακολούθηση των αναπαραγωγικών πληθυσμών, της χρήσης των ενδιαιτημάτων διατροφής και της φαινολογίας των ειδώνστόχων υδρόβιων πουλιών για το έτος 2020 στο πλαίσιο της δράσης D1 του προγράμματος LIFE Prespa Waterbirds. Το 2020 υπήρξε, όπως και το 2019 και το 2017, μια εξαιρετικά ξηρή χρονιά και μάλιστα ξηρότερη από τις προηγούμενες. Η μέγιστη στάθμη της λίμνης Μικρή Πρέσπα κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2020 ήταν 853,78, δηλαδή ακόμη χαμηλότερα και από εκείνην του 2019. Αυτό είχε ως συνέπεια οι πλημμυρισμένες από ρηχά νερά εκτάσεις στις παρυφές της λίμνης να κυμαίνονται κάτω από το 5%, πολύ χαμηλότερα δηλαδή από το π. 10-15% του 2019, και φυσικά χαμηλότερα σε σύγκριση με το π. 25% του 2017 και το 50- 60% του 2018. Μια όψιμη χιονόπτωση στις 2 Απριλίου με 21,5 εκ. ήταν η σημαντικότερη χιονόπτωση του χειμώνα. Ο μεγάλος καλαμιώνας στην περιοχή Κρήνας-Αγίου Αχιλλείου που σταθερά φιλοξενεί τα τελευταία χρόνια το μεγαλύτερο ποσοστό των φωλιών λαγγόνων και ερωδιών δεν χρησιμοποιήθηκε το 2020 για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, λόγω της χαμηλής στάθμης της λίμνης. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια οι ερωδιοί και οι λαγγόνες να αναζητήσουν κατάλληλους χώρους για φώλιασμα σε άλλες θέσεις. Το 2020 καταγράφηκαν τρία περιστατικά πυρκαγιάς στον υγρότοπο με αποτέλεσμα να καούν 539 στρέμματα καλαμιώνα. Σε σύγκριση με το 2019, όταν κάηκαν 3000 στρ. καλαμιώνα, η επίπτωση των πυρκαγιών του 2020 ήταν μικρή, ωστόσο, σε μία από αυτές, στον καλαμιώνα του Λευκώνα, καταστράφηκαν πέντε φωλιές αργυροτσικνιά. Η αντιπυρική ζώνη της Αγίας Άννας που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των διαχειριστικών παρεμβάσεων του έργου συνέβαλλε στην ανάσχεση της εξάπλωσης πυρκαγιάς σε μεγαλύτερα τμήματα του καλαμιώνα. Οι πρώτοι αργυροπελεκάνοι παρατηρήθηκαν στην Πρέσπα στις 20/1/20. Μια σημαντική όψιμη χιονόπτωση στις αρχές Απριλίου και ενώ είχαν δημιουργηθεί πάνω από το 70% των φωλιών, ανάγκασε ένα μεγάλο ποσοστό ζευγαριών να εγκαταλείψουν τις φωλιές τους. Ο αριθμός φωλιών του αργυροπελεκάνου εκτιμήθηκε στις 1585. Η συνολική αναπαραγωγική επιτυχία του αργυροπελεκάνου το 2020 εκτιμήθηκε σε 0.44 νεαρά ανά ζευγάρι που είναι η χαμηλότερη αναπαραγωγική επιτυχία που έχει καταγραφεί ποτέ για τους αργυροπελεκάνους της Πρέσπας από το 1987. Οι πρώτες μαζικές αφίξεις ροδοπελεκάνων παρατηρήθηκαν στις 10/4/2020. Η εκτίμηση του συνολικού αριθμού φωλιών για το 2020 ανήλθε στις 721-779 επιβεβαιωμένες φωλιές που είναι ο υψηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί ποτέ στην Πρέσπα από το 1987. Η αναπαραγωγική επιτυχία του ροδοπελεκάνου εκτιμήθηκε σε 1.03-1.11 νεαρά ανά ζευγάρι το 2020. Ως συνέπεια της μεγάλης ξηρασίας παρατηρήθηκε μια πρωτόγνωρη διάσπαση της μικτής αποικίας λαγγόνων-ερωδιών. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της πολυδιάσπασης και ενδεικτικό της έλλειψης κατάλληλων θέσεων φωλιάσματος στον καλαμιώνα ήταν η εγκατάσταση πάνω στις νησίδες των πελεκάνων ή σε γειτονικές νησίδες στην περιοχή Κρήνας-Αγίου Αχιλλείου του συντριπτικού ποσοστού του πληθυσμού της λαγγόνας και του λευκοτσικνιά και σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού του νυχτοκόρακα. Το 2020 εντοπίστηκαν συνολικά δέκα διακριτές συναθροίσεις λαγγόνων-ερωδιών, εκ των οποίων οι δύο αποτελούνταν από πολλές μικρότερες. Συνολικά σε όλες τις συναθροίσεις μετρήθηκαν 1730 φωλιές λαγγόνας, 102 φ. αργυροτσικνιά, 149 φ. λευκοτσικνιά, 162 φ. νυχτοκόρακα, 43 φ. κρυπτοτσικνιά, ενώ δεν εντοπίστηκε καμιά φωλιά χαλκόκοτας. Η αναπαραγωγική επιτυχία 5 του αργυροτσικνιά εκτιμήθηκε το 2020 σε 2 νεαρά ανά ζευγάρι, δηλαδή στα επίπεδα του 2019 και του 2017, δύο επίσης ξηρών ετών. Κατά τη διάρκεια της προ-αναπαραγωγικής και αναπαραγωγικής περιόδου στο βόρειο τμήμα της Μικρής Πρέσπας ήταν παρόντα τουλάχιστον 17 διαφορετικά άτομα βαλτόπαπιας ενώ ο πιθανός αριθμός ζευγών που επιχείρησαν αναπαραγωγή εκτιμούμε ότι κυμάνθηκε από 3-6 ζεύγη. Όσον αφορά την παρακολούθηση των τόπων διατροφής, δεδομένης της χαμηλής στάθμης της λίμνης, οι κατάλληλες για διατροφή των ειδών-στόχων εκτάσεις ήταν εξαιρετικά περιορισμένες. Ο συνολικός αριθμός ειδών που παρατηρήθηκαν στις περιοχές δειγματοληψίας το 2020 ήταν πολύ χαμηλός, στα επίπεδα του 2019, ενώ η συνολική αφθονία όλων των ειδών πουλιών το 2020 ήταν ακόμη χαμηλότερη από του 2017, υποτριπλάσια του 2018 και σχεδόν ίση με εκείνη του 2019. Τα περισσότερα είδη και η υψηλότερη αφθονία παρατηρήθηκαν όχι στις περιοχές του βόρειου τμήματος της λίμνης όπως συνέβη το 2018, οπότε υπήρχε επαρκής πλημμυρισμός αλλά, όπως και το 2019, στις περιοχές στενών σε πλάτος καλαμιώνων βόρεια και νότια από το λόφο του Καλέ. Στα σημεία αυτά επειδή ο καλαμιώνας είναι στενός, οι κοπές, η βόσκηση και σε κάποια σημεία η πυρκαγιά κράτησαν ανοιχτό τον καλαμιώνα τόσο ώστε να αποκαλυφθούν οι περιοχές με τα ρηχά νερά. Σε άλλες περιοχές της λίμνης στο βόρειο τμήμα η υποχώρηση της ακρολιμνιάς ήταν τόσο μεγάλη που δεν άρκεσε το βάθος των κομμένων περιοχών για να αποκαλυφθούν εκτάσεις με ρηχό νερό οι οποίες έμειναν κρυμμένες κάτω από πυκνούς καλαμιώνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δυο εκβολές ρεμάτων της Μικρολίμνης και του Λευκώνα στις οποίες πραγματοποιήθηκε διαχείριση με κοπές βλάστησης και καθαρισμό κοίτης συγκέντρωσαν αξιοσημείωτους αριθμούς πουλιών. Με τα παραπάνω γίνεται ξεκάθαρο ότι όσο πιο χαμηλά πέφτει η στάθμη της λίμνης τόσο πιο ζωτικής σημασίας γίνεται η αύξηση των διαχειριζόμενων εκτάσεων με υδρόβια μακρόφυτα για τα υδρόβια πουλιά. 

Δράση D1: Επιστημονική παρακολούθηση των δεικτών βιοποικιλότητας για το 2020 - Υδρόβια πουλιά