15.07.2021
Στα χαμηλά, χερσαία εδάφη γύρω από τις λίμνες οι άνθρωποι καλλιεργούσαν εδώ κι αιώνες. Τα εδάφη αυτά έχουν δυο σημαντικές δυσκολίες για τους γεωργούς σε πολλά σημεία ο υδροφόρος ορίζοντας είναι πολύ κοντά στην επιφάνεια ή μπορεί ακόμη να σχηματίζει τέλματα και έτσι άροτρο δεν έμπαινε και σπορά δεν γινόταν. Ακόμη, αυτά τα εδάφη επειδή είναι κοντά στην ακρολιμνιά κάθε άνοιξη που η στάθμη των λιμνών ανεβαίνει κατακλύζονται από νερά έτσι και αυτά δεν μπορούν να καλλιεργηθούν.
Οι κάτοικοι της Πρέσπας όμως είχαν βρει από παλιά –πόσο παλιά κανείς δεν γνωρίζει- έναν ευφυέστατο τρόπο για να καλλιεργούν ακόμη κι αυτά τα εδάφη Όργωναν με τα βόδια και με το μονόπαντο άροτρο στενές λωρίδες γης, με πλάτος 10-20 μέτρα και μήκος 100-200 μέτρα, κάθετα προς την άκρη της λίμνης. Οι ζευγολάτες ξεκινούσαν το όργωμα κάθε φορά από το κέντρο του χωραφιού και όργωναν κατά μήκος μεταφέροντας κάθε φορά το άροτρο δεξιά κι αριστερά από την κεντρική γραμμή, «γεμίζοντας» μόνο αριστερά. Με τα συνεχή οργώματα το χώμα μετατοπιζόταν, βαθμιαία, από τα άκρα στο κέντρο του χωραφιού. Ετσι το χωράφι έμοιαζε με ένα μακρόστενο ύψωμα (στην τοπική διάλεκτο «σλόκι») ενώ εκατέρωθεν δημιουργούνταν δυο επιμήκη αυλάκια (οι «λάζουρκες» σύμφωνα με τους ντόπιους ). Δυο παράλληλα γειτονικά, σλόκια διαχωρίζονταν με μια κοινή λάζουρκα. Η μισή ανήκε στον έναν ιδιοκτήτη και η άλλη μισή στον διπλανό του.
Τι πετύχαιναν οι γεωργοί με τον τρόπο αυτό καλλιέργειας; Όταν φούσκωνε η λίμνη την άνοιξη και τα νερά πλημμύριζαν τις γύρω περιοχές, οι λάζουρκες γέμιζαν νερό, αλλά τα σλόκια επειδή η επιφάνειά τους είχε υψωθεί, βρίσκονταν μόνιμα 50-70 εκατοστά ψηλότερα και φυσικά μπορούσαν να καλλιεργηθούν χωρίς απειλή πλημμύρας. Στα σλόκια οι Πρεσπιώτες καλλιεργούσαν σιτάρι, βρίζα (σίκαλη), καλαμπόκι και φασόλι. Στις λάζουρκες φύτρωνε φυσικά χόρτο το οποίο έκοβαν το καλοκαίρι με κόσσες, δυο «κοσσιές» πλάτος ο κάθε ιδιοκτήτης. Φυσικά δεν χρειαζόταν πότισμα, γιατί το ριζικό σύστημα αναπτυσσόταν σε έδαφος με αρκετή υγρασία λόγω εγγύτητας με το νερό. Η λάσπη στις λάζουρκες ήταν πλούσια σε θρεπτικές ουσίες που σιγά σιγά μεταφέρονταν στο σλόκι εξασφαλίζοντας δωρεάν λίπανση. Το μεγαλύτερο κέρδος ήταν βέβαια ότι μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την πολύτιμη αυτή ζώνη καλλιεργήσιμης γης η οποία θα ήταν εντελώς άχρηστη υπό ένα συμβατικό τρόπο καλλιέργειας με επίπεδους αγρούς.
Η μέθοδος αυτή ήταν γνωστή ως «ridge and furrow» στα βρετανικά νησιά. Επιβίωσε σχεδόν μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα διάσπαρτα σε λίγες περιοχές της Ευρώπης. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι εφαρμόζεται τουλάχιστον από τη Ρωμαϊκή εποχή, ενώ άλλοι ότι εφευρέθηκε στα βρετανικά νησιά γύρω στον 8ο – 10ο αιώνα. Μέχρι σήμερα η Πρέσπα είναι το μοναδικό μέρος στην ελληνική επικράτεια που έχει καταγραφεί ο τρόπος αυτός καλλιέργειας της γης. Ίχνη παρόμοιας οργάνωσης της γης σε επιμήκη χωράφια υπάρχουν λίγα σε γειτονικές περιοχές της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Η προέλευση αυτού του συστήματος και ο χρόνος εγκαθίδρυσής του στην περιοχή παραμένουν άγνωστα. Στο ελληνικό τμήμα της Πρέσπας η μέθοδος αυτή εκμετάλλευσης εγκαταλείφθηκε σχετικά απότομα τη δεκαετία του ’60 με την άφιξη των τρακτέρ και την πλήρη αναδιαμόρφωση της αγροτικής ζώνης από τα εγγειοβελτιωτικά έργα που προηγήθηκαν της κατασκευής του αρδευτικού δικτύου που χρησιμοποιείται και σήμερα.
Η Πρέσπα συνεχώς μας εκπλήσσει!
